Từ một sản phẩm mang tính địa phương, mì ăn liền đã có mặt khắp nơi trên thế giới, từ những vùng quê héo lánh đến những đô thị phồn hoa. Chính điều đó đã sản sinh một thứ văn hóa mang tên… mì gói.
Món ăn mang tính đại chúng
Giờ đây, dù có vô số những sản phẩm thuộc dòng “fast food” ra đời song hình như chưa có món ăn nào… qua mặt được mì gói về sự tiện dụng và trở thành sản phẩm mang tính đại chúng.
Mì gói là món ăn hội tụ được các yếu tố: ngon, rẻ tiền, nhanh gọn và dinh dưỡng. Chỉ từ 2.000 đồng chúng ta đã có một tô mì thơm ngon đủ no bụng, với các dưỡng chất như tinh bột mì, chất đạm, chất béo nguồn gốc thực vật… Nhiều loại mì còn có thêm gói rau, thịt… chế biến sẵn, gói gia vị rất quyến rũ người thưởng thức. Những người “mê” mì gói nhận xét rằng thị trường mì gói ngày càng đa dạng và các sản phẩm mỗi lúc một ngon hơn, bổ dưỡng hơn.
Có lẽ vì ưu điểm “ăn liền” và bảo quản được lâu nên nó là thứ lương thực có tính xã hội rất cao: đây được coi là thực phẩm dự trữ của nhiều quốc gia, có “nhiệm vụ” tiếp tế, cứu trợ lương thực. Mì gói luôn có mặt tại những vùng thiên tai địch họa như động đất, núi lửa, bão lũ, là món ăn cứu đói của hàng triệu triệu người dân, từ Nhật Bản, Đông Nam Á, châu Phi đến tận châu Âu, châu Mỹ.
Tuy vậy đừng nghĩ nó chỉ là món ăn “con nhà nghèo”. Bởi hiện nay, mì gói là thực phẩm yêu thích của hầu hết mọi người, không phân biệt sang hèn, dân lao động hay giới trí thức. Thật thú vị khi có người từng nhận xét: Mì gói xóa nhòa ranh giới về sự giàu nghèo. Nó có mặt ở trong những bàn ăn đạm bạc cho đến những bữa tiệc thịnh soạn, từ những căn nhà lá đơn sơ đến những cao ốc văn phòng hiện đại. Nó là thực phẩm mà ta có thể thưởng thức nhanh hay chậm tùy ý. Nếu muốn ăn nhanh – chỉ cần chế nước sôi, bạn có ngay tô mì nóng hổi, thơm ngon. Cầu kì hơn, mì gói được chế biến thành các món ăn “chậm” lạ miệng như mì xào bò, mì xào hải sản, mì nấu với sườn heo…
Không đơn giản chỉ là một thực phẩm, mì gói còn có vai trò, sứ mệnh đặc biệt của nó với xã hội. Đó chính là điểm rất riêng của sản phẩm này.
Sản phẩm đa văn hóa
Mì gói đã trở thành một ngành công nghiệp toàn cầu và đây cũng là sản phẩm dễ thích nghi với các văn hóa địa phương. Chúng ta đều biết mì ăn liền xuất phát từ Nhật Bản, ban đầu nó mang hương vị đặc trưng của Nhật. Nhưng khi “di cư” sang các nước khác, mì ăn liền nhanh chóng chuyển mình để phù hợp với khẩu vị của từng quốc gia. Đơn cử như mì Hàn Quốc thì lúc nào cũng thoang thoảng vị sâm hoặc vị kim chi, mì Nhật Bản thì luôn có mùi rong biển và gia vị hải sản, mì Malaysia hay mì Singapore hay có vị cà ri hăng hăng, mì Thái thì luôn cay xè… Thậm chí người Trung Quốc còn khẳng định: mì ăn liền “Made in China” đặc trưng cho từng vùng miền khác nhau, chỉ cần thưởng thức mì ăn liền được sản xuất ở mỗi tỉnh thành nước này, bạn sẽ hiểu về văn hóa ẩm thực của địa phương đó.
Mì gói Việt Nam có vẻ đa dạng hơn khi du nhập khẩu vị của nhiều nước khác nhau, cho một thị trường mì gói đa dạng, vô số những lựa chọn. Từ mì chua chua, cay cay, kim chi, vị hải sản, mì Hàn, mì Thái cho đến cả những sản phẩm dành cho người ăn chay. Hiếm có người dân nước nào mê mì gói như dân Việt, mì gói xuất hiện trong mọi gia đình người Việt, đây còn là món ăn không thể thiếu trong các chuyến đi công tác nước ngoài. Những danh sách món ăn “chậm” cầu kỳ được làm từ mì gói cũng được nhiều người sáng tác ra cho thấy những mì gói đã đi thật sâu vào đời sống của người Việt.
Khẳng định vị thế mì ăn liền là một biểu tượng văn hóa của nước Nhật, năm 1999, Momofuku Ando – người phát minh ra mì gói – đã lập Nhà Bảo tàng mì ăn liền mang tên ông ở Ikeda thuộc quận Osaka, Nhật Bản (Momofuku Ando Instant Ramen Museum). Trong 6 năm rưỡi đã có cả thảy hơn một triệu người ghé thăm, nơi đây là một trong những điểm thăm quan không thể thiếu khi lữ khách đặt chân đến Osaka.
Thanh Niên Tuần San
